Het einde van een horlogemakersdynastie
Christiaan (Kik) Faddegon (1917-1983)
Directeur Faddegon & Krook, later Faddegon & Kouw.
Geboorte
Het gezin Faddegon-Carels groeit in 1917 verder. Na twee jongens en een meisje, komt op 11 december de derde zoon, Christiaan. Hij wordt Kik genoemd. Later worden er nog drie jongens geboren, waardoor hij de middelste van het gezin wordt.
Het gezin verhuist van Amsterdam naar Bussum, Vondellaan 9.
Kik studeert graag maar moet na de driejarige HBS in de leer voor horlogemaker. De twee oudste kinderen mochten studeren, voor de volgende was geen geld meer beschikbaar. Kik heeft toen hij zelf kinderen kreeg, dan ook voor de twee oudsten een studieverzekering afgesloten. Als die niet wilden studeren of als er dan voldoende geld was, kon de volgende daarvan profiteren.
Kik gaat in de leer bij een bekend horlogemaker in Helmond. Hij moet de opvolger van zijn vader en grootvader worden. Helmond is een groot verschil met het drukke gezinsleven in Bussum. Hij fietst dan ook geregeld van Helmond naar huis, een afstand van 150 km.
Herman, zijn jongste broer, krijgt kanker. Kik heeft actief voor hem gezorgd tot aan diens dood in 1942.
Werken bij de fourniturenhandel Faddegon & Krook
Nadat hij horlogemaker is geworden, werkt hij in Amsterdam in het familiebedrijf.
Hij is in zijn vrije tijd actief in de padvinderij en maakt de Jamboree in 1937 actief mee, volgens eigen zeggen heeft hij vooral wc’s schoongemaakt. Hij blijft nog lang actief in de padvinderij, waar hij Tini Kouw leert kennen. Tini gaat in de zaak werken als boekhoudster.
In 1941 trouwen Kik en Tini in de protestantse kerk in Naarden, onder voorwaarde dat eventuele kinderen niet gedoopt worden. Trouwen in een kerk was zijn beslissing, maar beslissen over andermans leven stond niet in zijn levensopdracht.
Het gezin gaat in de Beemster wonen, ver weg van familie.
In 1943 wordt de eerste dochter, Elsje, geboren.
Tweede wereldoorlog
Hoewel Kik ver weg van zijn familie is gaan wonen, is de familie nooit ver weg. Hij werkt in de familiezaak.
En tijdens de oorlogsjaren begeleidt hij ook een aantal keren zijn vader naar een psychiatrische kliniek in Utrecht. De depressiviteit van zijn vader was hem te zwaar geworden en er was behandeling nodig. Altijd weer een zware opdracht voor Kik.
Kik ging niet in dienst omdat zijn twee oudere broers in het leger waren geweest. Kik werd dus ook niet opgeroepen voor de meidagen van 1940.
In 1944 wordt Kik ziek. De poldergrond in de Beemster is te vochtig voor zijn longen en het ’s nachts eten verzamelen voor de hongerige werknemers in Amsterdam, maakt het nog erger. Hij ligt een jaar in bed in het ouderlijk huis in Bussum. Ook zijn vrouw en dochter wonen in die tijd in Bussum.
Een geluk bij een ongeluk: de pleuritis van Kik kan doorgaan voor tuberculose. De Duitsers komen het huis niet binnen! Bij de razzia van Bussum in oktober 1944 is hij als een van de weinigen niet opgepakt.
Eind 1944 gaat het gezin weer in de Beemster wonen. Zijn broer Co met vrouw Wil en de kinderen Marijke en Jan-Maarten wonen tijdelijk, als Arnhem nog net niet bevrijd is maar wel deels verwoest, bij hen in.
Wederopbouw
Na de oorlog moet de zaak weer opgebouwd worden. Iedere dag met het trammetje van Purmerend naar Amsterdam en dan met het Bergman-bootje naar de stad kost te veel tijd en er wordt een auto gekocht.
In 1947 wordt Anke geboren en in 1948 Ina.
De Beemster is toch te ver van Amsterdam en het gezin verhuist naar Amsterdam. Eerst een huis in de Watergraafsmeer, aan het spoor. Hier wordt in 1949 Mieke geboren.
Voor die anderhalve overgebleven long is de hoeveelheid vervuiling van de stoomtreinen te belastend. Het gezin verhuist in 1950 naar de Concertgebouwbuurt. Een half jaar later wordt het spoor geëlektrificeerd…
Zakelijk zijn er na de oorlog vooral problemen om fournituren te kopen. De leveranciers in Frankrijk, Duitsland en Zwitserland hebben veel last gehad van de Duitse bezetting. Kik gaat op zoek naar andere leveranciers in onder andere Tsjecho-Slowakije, Zweden en Finland.
In 1950 wordt hij aangesteld als algemeen directeur. Zijn vader blijft reiziger, evenals zijn broer Witte. Zijn broers worden commissaris en ook Jaap Krook blijft op de loonlijst staan. Vanaf 1950 werkt ook Barend Faddegon, neef van Kik, als procuratiehouder in de zaak.
In 1953 overlijdt de vader van Kik, Gerard Faddegon, maar zijn moeder blijft natuurlijk wel op de loonlijst staan.
Faillissement van Faddegon & Krook
Als in 1951 de zaken steeds moeilijker gaan, verkoopt Kik zijn woning en huurt een appartement in de Rivierenbuurt. Tini komt weer geregeld op kantoor werken. (Mieke past net als Anke vroeger, wel in een la van een bureau)
Uiteindelijk is Faddegon & Krook een bedrijf met bijna evenveel directeuren als werknemers. In 1955 is dit model niet meer houdbaar. Een concurrent voor wie Kik in de oorlog spullen had verborgen, vraagt als eerste het faillissement aan. Dit heeft Kik erg gekrenkt.
Faddegon & Kouw
Kik voelt zich heel ongelukkig door het faillissement. Hij heeft gefaald in zijn opdracht. Drie dagen ligt hij depressief in bed. De vierde dag staat hij op met het plan om dan maar zelf door te gaan onder de naam Faddegon & Kouw. Eén medewerkster van Faddegon & Krook, Ina Drabbe, gaat mee in dit avontuur. De eerste tijd zonder loon.
Een Belgische ondernemer koopt de voorraden op met de afspraak dat Kik de helft in Nederland kan houden om de start van de nieuwe firma mogelijk te maken. De voorraden worden naar de grens gebracht. Een douanier ontdekt dat de Belg vals spel speelt en waarschuwt Kik. Die avond gaat Kik met Tini en Ina Drabbe naar de loods. De hele nacht hebben ze met z’n drieën in een vriesloods spullen verzameld, van alles minstens één exemplaar, zodat Faddegon & Kouw kan starten.
Thuis wordt er een kamer en suite omgebouwd tot kantoor. Kik regelt de bestellingen bij de leveranciers en de bankzaken. Hij werkt als fourniturist , samen met Ina Drabbe. Ina neemt de bestellingen aan en typt de facturen, Kik verzorgt de postzendingen. En vaak wordt één van de kinderen met de pakjes net voor 17.00 uur naar het postkantoor gestuurd.
Of, als de bestelling erg laat kwam, naar de laatste tram naar het Centraal Station die voor 20.00 uur aankomt. De brievenbus achterop de tram wordt nog geleegd in het centrale postkantoor. Alles voor de belofte: vandaag besteld, morgen in huis.
Tini doet de boekhouding. En Mieke legt met haar vijf jaar samen met haar zussen de facturen op alfabet.
Het faillissement van Faddegon & Krook wordt in 1957 definitief uitgesproken.
Verhuizing naar de Nes
Faddegon & Kouw groeit. Een paar jaar later verhuist het nieuwe bedrijf naar Nes 41, twee verdiepingen, hartje Amsterdam. Ook dicht bij de twee andere fourniturenbedrijven. Handig voor als je net dat ene onderdeeltje niet meer in voorraad hebt. Misschien heeft de concurrent/collega het nog wel. En kan de klant toch de volgende dag zijn bestelling ontvangen.
Het eigen huis blijft wel een werkplek, elke zondag. Het grootboek bijwerken, elke cent moest gevonden worden. Een cent verschil kan ƒ1.000,- betekenen!
Maar vooral de bestellingen voor de leveranciers opstellen. De toch vaak kleine spulletjes gaan mee naar huis. De voorraad was een maand geleden zoveel, nu nog zoveel, dus bijbestellen. Meer belangstelling voor dit artikel dan voorheen, dan een grotere voorraad aanleggen. De horlogeglazen blijven op de zaak: tellen, opschrijven, uitrekenen. Een zondag op kantoor is ook geen probleem voor het gezin.
De zaken gaan goed, vooral door het gedreven werken van Kik, vaak tot diep in de nacht. Een horlogemaker die een keer om twee uur ’s nachts iets wil bestellen, is verbaasd dat er geen antwoordapparaat is. Hij krijgt de directeur zelf aan de lijn. Allebei eigen baas, dus allebei eigen knecht.
Het werven van personeel op de krappe arbeidsmarkt van die tijd vraagt creativiteit. De AOW bestaat nog niet zo lang. Grote advertenties, de jonge AOW’er die je toeroept: ik ben je opa niet! Er komt een opa voor de bestellingen in de stad. Op de fiets. Tot opa naar een wedstrijd van Ajax gaat en hij van de spanning een hartaanval krijgt.
De bezorging van de bestellingen in de stad, het inpakken van de post en het naar het postkantoor brengen, wordt daarna gedaan door Kobus, een medewerker die als de 14-jarige bij Faddegon & Krook was begonnen. En die al in 1958 weer bij Kik is komen werken, eerst naar zijn eigen baan, daarna aan het einde van de middag voor de postverwerking naar de Nes.
Familiebedrijf
Faddegon & Kouw blijft een familiebedrijf. Tini doet ondertussen de helft van de groeiende boekhouding. De vrouw van een neef neemt het andere deel over.
En de kinderen blijven natuurlijk ook werken in de zaak, zeker elke vakantie. Tijdens de vakantie van Ko, op de fiets pakjes rondbrengen in de stad. De hoeveelheid post is dan dagelijks al zo groot, dat die in die vakanties met de auto van Kik naar het postkantoor wordt gebracht. Ook Anke en Els werken buiten schooltijd altijd mee. Anke ook, net als Mieke, terwijl ze al ergens anders werkte.
Een groter pand in de Nes
September 1967 wordt er opnieuw verhuisd, nu naar een pand met standing: de benedenverdieping en de kelder van Nes 5-7. Naast Drijfhout, de gerenommeerde zaak voor goud en zilverwerk. Nog dichter bij de Dam.
Dochter Ina wordt direct na haar schoolexamen medewerkster met verschillende taken. Mieke komt elke middag na schooltijd voor de facturen en de telefonische bestellingen.
De locatie centrum geeft ook problemen. Faddegon & Kouw verkoopt allerlei materiaal voor horlogemakers dat ook in trek is bij industriële bedrijven. ‘Die bestelling van 10 staven tamponstaal komen wij straks zelf ophalen.’ De expeditie van het bedrijf leest de order, 10 staven staal, daar heb je een 10-tonner voor nodig, in de binnenstad! Dan maar een 5-tonner, nog altijd een flinke vrachtwagen, lastig te manoeuvreren in hartje Amsterdam. Een laaiende chauffeur als hij het pakje krijgt: dat kan ik in mijn binnenzak meenemen en ze wilden mij met een 10-tonner de binnenstad in sturen!
Modernisering van de bedrijfsvoering
De invoering van de BTW maakt een modernisering van de administratie noodzakelijk.
Het factureren wordt geautomatiseerd. Dat gaat niet zonder slag of stoot. Mieke en Anke hebben bij de leverancier bij het Leidseplein geoefend met de nieuwe machine.
De boekhouding gaat over op een modern systeem, de BTW wordt automatisch berekend, de factuur wordt meteen ook geboekt op de klantenkaart, het facturenboek en het belastingboek gaan rechtstreeks door naar het grootboek. Tini kan haar kaartenbakken inleveren.
Moderne ontwikkelingen. Er komt een fotokopieerapparaat binnen, toen nog letterlijk om een foto te maken. Een antwoordapparaat, een fax apparaat, het moderne kantoor.
Hersenbloeding
In 1974 organiseert de stad Amsterdam een openbare vergadering: de binnenstad zonder auto’s. De vergadering wordt vooral bijgewoond door jongeren zonder auto. De firma’s die belang hebben bij klanten die de binnenstad moeten bereiken met een auto, komen nauwelijks aan het woord en worden uitgefloten. Kik komt met barstende hoofdpijn thuis en blijkt een hersenbloeding gehad te hebben.
Na een operatie is de wil om te werken er nog onverminderd, maar het lichaam wil niet meer mee. Lange dagen werken en op zondag uitslapen.. Dan is Kik weer een tijd ziek. Op een gegeven moment heeft hij vrijwel elk ziekenhuis in Amsterdam vanuit een bed gezien. Maar ook zo nu en dan: “Ik stop met al die pillen. Je krijgt alleen nog maar meer pillen om de bijwerkingen van de andere pillen tegen te gaan “.
Kik is nog wel veel op kantoor. Hij zoekt een opvolger, maar dat is lastig. Een opvolger is geen Kik, geen Faddegon, die doet de dingen anders, is minder gedreven en de relatie klapt. Na twee pogingen geeft Kik het op.
Zijn zorg voor het behoud van vakkennis blijft onverminderd groot: in 1978 richt hij de “Stichting Vakopleiding Uurwerkmakers Faddegon” op, waarbij hij ook twee broers in het bestuur betrekt. De SVUF verzorgt de vertaling van twee vakboeken, die tot op heden door veel vakgenoten als naslagwerk worden gebruikt.
Meegaan met de tijd
De zaken veranderen met de tijd. De opkomst van de digitale horloges maakte dat de batterijenverkoop een belangrijke handel wordt. Horloges worden minder vaak gerepareerd, de wegwerp maatschappij zet door. Kik zet ook door, wijzigt het assortiment, gaat mee met de tijd. Altijd al vooruitstrevend in het werken is Kik alert op ergonomische zaken. De meest gangbare onderdelen en horlogeglazen staan op grijphoogte. Niet van groot naar klein, maar heel gangbaar in het midden en daaromheen de iets minder gangbare. De zware klokkenglazen liggen wel op gewicht, onderaan de grootste en zwaarste. Ook voor de werkhoogte is aandacht, de fourniturist staat aan een hoge werktafel of gebruikt een hoge kruk, Het typen van de facturen ging zittend. Maar dan wel de bestellingen met de te typen aantallen en bedragen op een makkelijke hoogte.
Bij de moderne boekhoudmachine wordt het lastiger, eigenlijk is die te breed om goed aan te werken. Later komt er een nieuwere versie van de boekhoudmachine waar beter aan te werken valt.
Ook in de aanstelling van het personeel is Kik zorgvuldig. Een gehandicapte medewerker is geen probleem. Die ook prompt als eerste Kik vertelt dat hij met zijn vrouw een kind mag adopteren. De oudere fourniturist krijgt speciale taken en hoeft niet meer in de dagelijkse hectiek van het bedrijf mee te draaien.
Die zorg gaat zelfs tot het terugnemen van een medewerker die in de gevangenis heeft gezeten. De reclassering is verbaasd, dat doet eigenlijk geen enkel bedrijf!
Nog steeds een familiebedrijf
Dochter Ina werkt ondertussen als fourniturist bij Faddegon & Kouw. Zij ontmoet hier haar latere echtgenoot, ook een fourniturist.
Mieke werkt nog steeds geregeld in de zaak. In ieder geval altijd op nieuwjaarsdag om de boekhouding van het oude jaar af te sluiten. Nieuwjaarsdag is toch een vrije dag, kan ze best helpen.
De boekhouding wordt verder gemoderniseerd. Er komt een computer. Mieke werkt dan met computers, dus die kan wel inspringen als dat nodig is. Het boekjaar 1983 is het laatste jaar dat ze afsluit.
Overlijden Kik Faddegon
In 1983 overlijdt Kik aan de gevolgen van een tweede hersenbloeding. Door het ontbreken van de juiste leiding stopt Faddegon & Kouw in 1985.
De twee broers die ook als horlogemaker waren opgeleid, waren na het faillissement van Faddegon & Krook al niet meer in het vak werkzaam. Het overlijden van Kik betekent daarmee het einde van de horlogemakersdynastie Faddegon.