Pieter Faddegon (1807-1889)
uitvinder van de “waterbraker”;
maakte in 1848 een plan voor drooglegging van de Zuiderzee.

 

 

In de familie werd het verhaal verteld, dat er lang geleden een oom geweest was, die plannen had gemaakt voor het droogleggen van de Zuiderzee. Hij zou ook een molen hebben uitgevonden, die daar dan voor gebruikt kon worden. Voor hem was een en ander echter een mislukking geworden, omdat de plannen gestolen werden zodat hij berooid achter bleef.

 

 

Toen ik mij eind jaren ’80 in de genealogie van mijn familie verdiepte, vond ik inderdaad een Pieter Faddegon, die medio 19e eeuw als een van de eersten plannen tot drooglegging van de Zuiderzee had gepubliceerd. Er was zelfs een straat naar hem genoemd in Emmeloord!

 

 

 

Onderzoek bij de bibliotheek van de TU te Delft leverde een aantal publicaties van deze Faddegon op, waaronder, behalve de genoemde Zuiderzeeplannen, ook een beschrijving (uit 1846) van een wateropvoerwerktuig, genaamd “Waterbraker”. Een omstandig verhaal, voorzien van aktes van proefbemalingen met notabelen als getuigen, en voorzien van een paar eenvoudige tekeningen van de molen.

 

 

 

Via mijn familie kwam ik, tot mijn verrassing, in het bezit van een handgeschreven biografie van deze Pieter Faddegon. De oudste broer van mijn grootvader, Johan Melchior Faddegon, bleek de beschikking te hebben gehad over een briefwisseling met de familie van (zijn oud-oom) Pieter. Op basis van deze brieven, aangevuld met naspeuringen in zijn directe familie, maakte hij in de jaren ’30 een uitgebreide levensbeschrijving van Pieter Faddegon. De ontwikkelingen rond de waterbraker maken een prominent deel uit van dit verhaal.
Rond 1990 ben ik begonnen de in de biografie genoemde gebeurtenissen met feiten uit andere bronnen te verifiëren en aan te vullen. Deze heb ik in de samenvatting van deze biografie verwerkt.

In het Rijksarchief heb ik toen ook de volledige correspondentie mbt de octrooiaanvraag geraadpleegd; kopieën zijn in mijn bezit. Van het handschrift van Pieter Faddegon uit 1838, waarin hij zijn vinding toelichtte, heb ik een transcriptie gemaakt.

Dat de Waterbraker in Alblasserdam is toegepast, lijkt aannemelijk. Ook uit andere bronnen dan de biografie zijn hiervoor aanwijzingen gevonden. Bijgaande foto, afkomstig van de Stichting Molendocumentatie, toont een molentje dat in opdracht van scheepsbouwer Smit werd gebouwd in de Ruigenhilpolder bij Alblasserdam. Wellicht is er nog een archief van Smit, waarin stukken mbt de bouw in 1846 te vinden zijn.

 

Over de toepassingen in Gaasterland, Mijdrecht en in het Rijnland, waarover in de biografie ook wordt gesproken, heb ik nog geen nadere gegevens kunnen achterhalen. Omdat Pieter Faddegon er regelmatig in slaagde, bij zijn “PR” prominenten te betrekken (tot de kroonprins aan toe!), bestaan er in de archieven van betrokkenen wellicht nog aanwijzigen over deze contacten.

Ook de betrokkenheid bij de plannen tot drooglegging van de Haarlemmermeer en bij een project mbt de riolering in Londen blijven vooralsnog onduidelijk. Wel is duidelijk, dat politieke en economische belangen een belangrijke rol hebben gespeeld bij de geringe aandacht die de waterbraker uiteindelijk kreeg.
Los daarvan lijkt het mij echter de moeite waard, de vinding vanuit praktisch en wetenschappelijk oogpunt nog eens kritisch te belichten.

 Een uitgebreid artikel over de geschiedenis van deze uitvinding, geplaatst in de context van zowel het privé-leven van Pieter Faddegon als van de waterbouwkundige ontwikkelingen medio 19e eeuw, is gepubliceerd in:
“Molinologie – Tijdschrift voor molenkunde” nr 52 van november 2019
onder de titel:
“De waterbraker van Pieter Faddegon – een bijzonder wateropvoerwerktuig”.

Te bestellen via redactie@molenkunde.nl – kosten: € 9,- incl. porto
 
Het artikel is ook in te zien via deze link.

 

 

Reacties of aanvullingen? Klik hier.

Terug naar overzicht biografieën.
Terug naar de beginpagina.