Maria Alida (Marie) Faddegon (1877-1919)
directrice van de Vakschool voor Verbetering van Vrouwen- en Kinderkleding

 

 

Marie Faddegon werd geboren op 6 december 1877 in Amsterdam op het adres Vijzelstraat 20. Haar vader had daar een klokkenzaak.
Zij groeide op in een gezin met drie oudere broers (Johan, Bernard en Henri), een jongere broer (Gerard) en een jongere zus (Fie). Ook haar tante en naamgenote Maria Alida Faddegon, de zus van haar vader, woont op dit adres.

 

• Van 1894 tot 1897 volgt Marie de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs te Amsterdam, waar ze de akte MO 1/ diploma handtekenen behaalt.
• Van 1897 tot 1899 is ze ingeschreven bij de Rijksacademie van beeldende kunsten te Amsterdam.
• Op 24 december 1901 vormt zij, samen met kolonel H.M. Engelhard, de ballotage bij een Kunstbeschouwing van het Genootschap Kunstliefde in Arti et Amiciae.
• In 1902 is M.A.Faddegon werkzaam als lerares tekenen aan de Hoogere Burgerschool voor Meisjes Amsterdam. Het betreft hier een vervanging wegens ziekte.
• In datzelfde jaar levert zij ook voor het eerst ontwerpen aan Margaretha Verwey, een bekende weefster met een handwerkzaak in Nieuwe Spiegelstraat 64.
• In september 1906 wordt er werk van Marie tentoongesteld in het Stedelijk Museum in het kader van een Jubileumtentoonstelling van werken van oudleerlingen van de museumscholen. De catalogus vermeldt:
  102. Kikkersloot (Landschapstudie).
  103. Vuurscherm (Ontwerp teekening). – (deze wordt te koop aangeboden voor 75 gulden)
  104. Dameskraag (Borduurwerk).
• Sinds 1907 is Marie aspirant-lid van de V.A.N.K. (Nederlandse Vereniging voor Ambachts- en Nijverheidskunst) en vanaf 1915 stemhebbend lid.
• In 1909 wordt ze directrice van de “Vakschool voor Verbetering van Vrouwen- en Kinderkleeding“.
• In de “naamlijst van leden en voorstanders 1910 van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht” staat ze opgenomen als “voorstander”. Zij woont dan op Singel 643.
• Vanaf 1911 maakt zij deel uit van de redactie van “Onze kleeding“, het Maandblad van de Vereeniging Vakschool voor Verbetering van Vrouwen- en Kinderkleeding.
• In 1913 opent zij in de Vijzelstraat op nummer 67, samen met Leonie van Nierop de kunstnijverheidshandel “Het Klokhuis“.

 

 

Uit het interview met mijn vader:
“Tante Marie was een aardige vrouw. Ze zat in het bestuur van de vereniging voor verbetering van vrouwenkleding. Het was de tijd van de wespentaille, en aan die ongezonde mode wilden ze iets doen. De Vakschool voor verbetering van vrouwen- en kinderkleding had in de Ruijschstraat enkele panden. Daar woonde ook mijn grootmoeder in een benedenverdieping met kelder. Het was een onpraktisch huis, met allemaal trapjes en stoepjes, vooral ook omdat grootmoeder slecht liep met een stok“.

 

 

 

 

Als kind moest hij voor tante Marie poseren in door haar ontworpen nachtkleding. Op deze foto’s staat hij met zijn broer Co en zijn zusje Angela.

 

 

 

Op deze pagina zal nog uitgebreid aandacht worden besteed aan haar rol in de Vereniging voor Verantwoorde Vrouwenkleding, de Vakschool voor Verantwoorde Vrouwen- en Kinderkleding (waarvan zij mede-oprichtster en directrice was), en “het Klokhuis”, de winkel in de Vijzelstraat waar stoffen en patronen werden verkocht.
Het Stadsarchief Amsterdam is daarbij een belangrijke gegevensbron. Ook bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) is veel interessant materiaal gevonden.

 

 

 

Uit de periode voor 1909 (de oprichting van de vakschool) heb ik tot nu toe nog weinig materiaal gevonden.
Tot mijn verrassing kreeg ik echter een mail van Theo Scherpenzeel met een foto van een schilderij uit het bezit van zijn familie. Het schilderij is gesigneerd “1901 – M.A.Faddegon”. De afgebeelde persoon is zijn bet-overgrootmoeder, Neeltje Scherpenzeel- van der Schagt (1836-1916). Op het schilderij zou zij dus ca 65 jaar oud zijn. De klederdracht is afkomstig uit het Gooi.
Volgens Theo was zijn voorouder uitbaatster van een theehuis op “De Zwaluwenberg”. Haar man, Pieter (Teunis) Scherpenzeel, was (waarschijnlijk tot 1883) de rentmeester van dat landgoed.

 

 
Op de website van “Collectie Nederland” vond ik een afbeelding van een ets uit de collectie van de Rijksacademie van Beeldende Kunsten. Waarschijnlijk heeft zij deze gemaakt tijdens haar opleiding daar, dus tussen 1897 en 1899. De datering die op de website van de academie staat: 1888 is dus foutief, ookal omdat Marie toen pas 11 jaar oud was.
De afgebeelde jonge vrouw is waarschijnlijk haar jongere zus Sophie. Op het portret zou zij dan 15 of 16 jaar oud zijn.

 

 

 

 
Op de websites van een aantal Nederlandse Musea staan japonnen afgebeeld, die door Marie Faddegon zijn ontworpen.

 

 

De conservator Mode van het Gemeentemuseum Den Haag, Madelief Hohé, verzorgde in 2011 een expositie, met ruime aandacht voor de Reformkleding.

 

 

Er waren daarbij ook japonnen te zien, die ontworpen waren door Marie Faddegon.

 

De catalogus met de titel: “Mode & Kunst” verscheen bij WBOOKS (ISBN 978 90 400 7813 2).

 
Op de tentoonstelling in het Haagse Gemeentemuseum in 2018 “Art Nouveau in Nederland” werd ook aandacht besteed aan de reformkleding. Hoewel er geen werk van Marie op de expositie te zien was, wordt in het gelijknamige boek in het artikel van Madelief Hohé “Art Nouveau en Reformkleding in Nederland” wel uitgebreid aandacht besteed aan haar rol in de Vakschool en de Reformbeweging.
 

In 1984 besteedde het Centraal Museum in Utrecht ruim aandacht aan de Reformkleding. Ter gelegenheid daarvan verscheen een zeer lezenswaardige publicatie met achtergrondinformatie. Met name aan de oprichting van de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding en de ontwikkelingen gedurende de jaren van hun bestaan wordt veel aandacht besteed.

Ook hierin staat een aantal ontwerpen van Marie Faddegon gepubliceerd.

 

De zogenaamde “Thierbach-japon” werd vanuit Duitsland geïntroduceerd door Marie Thierbach-Paris als een “nieuwe manier om zonder bijzondere voorkennis goedkoope kleeding te vervaardigen”. Marie Faddegon ontwierp de knippatronen voor een “Nederlandse” variant, waarbij door handig knippen veel minder stof nodig was.

 

 

 

 

 

 

In 1999 schreef Janneke van Dijk een doctoraalscriptie voor haar studie Kunstgeschiedenis aan de Katholieke Universiteit Nijmegen met de titel:
“In een stijl waarin zij zich respecteeren kan”- Luxe en werkjaponnen in Reformkleding.
Hierin staat ook een aantal ontwerpen van Marie Faddegon afgebeeld. De meeste kledingontwerpen uit deze tijd zijn, tenminste in Nederland, anoniem. Het lijkt de auteur echter aannemelijk, dat Marie Faddegon, in haar rol als docente en directrice van de Vakschool en als redacteur van het Maandblad, een groot aantal bijdragen geleverd heeft.

 

 

De vereniging heeft een aantal boekjes uitgegeven met patronen en illustraties onder de titel: “Reformkleeding voor iedereen; een reeks eenvoudige modellen voor vrouwen- en kinderkleeding“. Marie Faddegon schreef deze samen met mw. Redeke-Hoek. Voor elke leeftijdsgroep verscheen in de loop van de jaren 1914-1916 een deeltje. De volledige serie is in het bezit van de bibliotheek van Atria, Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis (sign. NED 4 1914 – A), dat zo vriendelijk was van alle boekjes een scan te maken.

(Heel bijzonder is overigens, dat Atria gevestigd is op het adres waar Marie Faddegon werd geboren: Vijzelstraat 20)!

Via onderstaande links zijn de boekjes als pdf bestand te bekijken.

I – Zuigelingenkleeding.
II – Kruipleeftijd.
III – Meisjes van 2-6 jaar.
IV – Kleeding voor jongens van 2-6 jaar.
V – Meisjes van 6-12 jaar.
VI – Meisjes van 12-17 jaar.

 

Later verscheen nog:
Reformkleeding – een volledig stel onderkleertjes voor meisjes van 2-6 jaar.
De foto’s uit de eerdere versie zijn hierin vervangen door tekeningen. De mogelijkheid bestaat, dat dit is gebeurd omdat het meisje, dat voor de foto’s model stond, bezwaar had gemaakt tegen een publicatie waarin zij in haar ondergoed stond.

 

Samen met Corrie Proos-Berlage (dochter van architect W.P.Berlage en docente aan de vakschool) maakte zij een “Methode voor het onderwijs in constructief ontwerpen van textiel-versiering“.
Deze verscheen eerst in afleveringen in het Maandblad “Onze Kleeding” en werd later uitgegeven in een map (map 23×32 cm met 6p tekst en 12 p. tekeningen). Zowel de Bibliotheek van het Rijksmuseum als het IISG (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis) te Amsterdam bezitten een complete versie. Met deze link is de map in te zien (pdf van 5Mb).
 
In 1916 werd deze methode tevens gepubliceerd in F.D.G.: maandblad gewijd aan de belangen van het teekenonderwijs en kunstnijverheid in Nederland, 33 (1916,1917), 30-31
 

In het “Maandblad der Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleding” en in tijdschrift “Onze kleeding” zijn meerdere artikelen van Marie gepubliceerd. Bij het I.I.S.G. zijn vele jaargangen van deze tijdschriften geraadpleegd. Daarvan komt binnenkort een overzicht op deze pagina beschikbaar.
 
Het I.I.S.G bezit tevens het stalenboek van de winkel in de Vijzelstraat 67, “het Klokhuis”. De naam van de winkel is te danken aan de klok, die aan de gevel hing. Deze was afkomstig van de horlogezaak van haar vader, die verderop in de Vijzelstraat op nummer 20 gevestigd was, totdat deze ten behoeve van de verbreding van de straat werd gesloopt.
 

Op deze foto draagt Marie Faddegon een van de door haar ontworpen japonnen (foto uit Onze Kleeding 1919).

 

Uit de notulen van het Bestuur van de Vakschool blijkt, dat Marie Faddegon in 1918 nog in meerdere functies actief is. Volgens notities van haar oudste broer, Johan, lijdt zij dan reeds aan “algemeene kanker”.
Eind augustus vertrekt zij, samen met haar moeder, naar een adres in Apeldoorn, waar Marie op 25 maart 1919 overlijdt. (Kopie Acte).

Het Handelsblad meldt: “Te Apeldoorn is, 41 jaar oud, na een langdurig, smartelijk lijden, overleden mejuffrouw Maria Alida Faddegon, directrice van de Vakschool voor Vrouwen- en Kinderkleeding hier ter stede. De school, waaraan zij van de oprichting af was verbonden, verliest in mejuffrouw Faddegon een ijverige, sympathieke leidster, de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding ziet in haar een popagandiste heengaan, die in woord, geschrift en daad te allen tijde de principes, die haar lief waren, verdedigd heeft.”

Op 29 maart (“tegen 12 uur”) wordt zij begraven te Nunspeet (E.G. 120).  Haar broer Johan ontvangt in zijn woonplaats Parijs een telegram met de woorden: “Marie morte mardi”. Op het graf wordt later een steen geplaatst, waar Johan een plaquette voor ontwerpt die behalve zijn zus Marie, ook zijn vader (overleden in 1912) en zijn zus Sophie (overleden in 1909) vermeldt.

 

Tante Marie geëerd in “1001 vrouwen in de 20ste eeuw”

 
Op 3 oktober 2018 verscheen bij Uitgeverij Vantilt het boek: 1001 vrouwen in de 20ste eeuw, samengesteld door Els Kloek. Op dezelfde dag nam Koning Willem-Alexander het eerste exemplaar in ontvangst en opende hij in het Amsterdam Museum de gelijknamige tentoonstelling. Het Amsterdam Museum presenteerde meer dan 125 bekende en minder bekende vrouwen die, ieder op hun eigen manier, een rol hebben gespeeld in de twintigste eeuw. Daaronder dus ook onze tante Marie! Op de tentoonstelling was de blauwe avondjapon uit de collectie van het Amsterdam Museum te zien, evenals een van haar boekjes over kinderkleding.
Het artikel over Marie Faddegon, zoals opgenomen in het boek, is geschreven door Barbara Peters. Je kunt het ook lezen via deze link.
 

 
Reacties of aanvullingen? Klik hier.

 

Terug naar overzicht biografieën.
Terug naar de beginpagina.