Directrice van de Vakschool voor Verbetering van Vrouwen- en Kinderkleding.

 
Marie Faddegon werd geboren op 6 december 1877 in Amsterdam op het adres Vijzelstraat 20. Haar vader had daar een klokkenzaak. Vader Barend Abraham deed aangifte van de geboorte, samen met zijn zwager Johan Laugeman, rijtuigmaker in de Oude Looierstaat en Martinus Veringa, een jonge horlogemaker uit de Jordaan.

Marie groeide op in een gezin met drie oudere broers (Johan, Bernard en Henri), een jongere broer (Gerard) en een jongere zus (Fie). Ook haar tante en naamgenote Maria Alida Faddegon, de zus van haar vader, woonde tot haar overlijden in 1891 op dit adres.

Er was weliswaar beperkte fysieke ruimte in het tamelijk kleine pand in de Vijzelstraat, maar er was veel ruimte voor ontwikkeling op maatschappelijk en artistiek terrein. Er werd gemusiceerd (allen hadden hun favoriete instrument) en een verdere opleiding dan alleen het horlogemakersvak werd aangemoedigd.
Haar ouderlijke gezin wordt uitgebreid beschreven op de pagina over de familie Faddegon-Laugeman.

 

Zwemmen

Kennelijk was Marie een uitstekende zwemmer.
Op zondag 7 juli 1895 organiseerde de Hollandse Dames-Zwemclub op het IJ wedstrijden, waarbij zij tot drie maal toe in de prijzen viel.

Ze werd eerste bij het “snelzwemmen op de rug” (een jaar eerder werd zij op dit onderdeel nog tweede), ze werd tweede bij het “fraaizwemmen” en kreeg ook een tweede prijs in de “Tobbewedstrijd”, een spektakel waarbij gekostumeerd in een tobbe gepeddeld werd. Marie was daarbij als Javaan verkleed.
 

Opleiding

Van 1894 tot 1897 volgde Marie de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijs te Amsterdam, waar ze de akte MO 1/ diploma handtekenen behaalde.

Daarna was zij van 1897 tot 1899 ingeschreven bij de Rijksacademie van beeldende kunsten te Amsterdam.
Bij het jaar 1897/98 staat genoteerd: “Teeken- en boetseerklassen, ijver uitmuntend, aanleg goed.
En bij 1898/99: “Schilderlessen, ijver uitmuntend, aanleg redelijk”.
 
Op de website van “Collectie Nederland” staat een afbeelding van een ets uit de collectie van de Rijksacademie van Beeldende Kunsten. Waarschijnlijk heeft zij deze gemaakt tijdens haar opleiding daar, dus tussen 1897 en 1899. De datering die op de website van de academie staat: 1888 is dus foutief, temeer daar Marie toen pas 11 jaar oud was.

De afgebeelde jonge vrouw is waarschijnlijk haar jongere zus Sophie. Op het portret zou zij dan 15 of 16 jaar oud zijn.
Sophie overleed in 1909 op 25-jarige leeftijd. Wat het voor Marie betekende, haar enig zusje te verliezen kunnen we alleen naar raden.
 

Ziekte

Marie werd in maart 1900 ingeschreven in het gesticht “Veldwijk” in Ermelo.
Op 21 december 1900, na 7 maanden, werd zij hersteld ontslagen.

Veldwijk is sinds 1884 eigendom van de ‘Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Geestes- en Zenuwzieken’ en maakt ook thans nog onderdeel uit van “GGz Centraal”. Over aard van de klachten en behandeling is niets naders bekend.

 

Kunst

Van het werk dat Marie in deze periode moet hebben gemaakt is tot nu toe nog weinig teruggevonden.
 
Een verrassende uitzondering is dit olieverf schilderij, gesigneerd “1901 – M.A.Faddegon”.
De afgebeelde persoon is Neeltje Scherpenzeel- van der Schagt (1836-1916). Op het schilderij zou deze Neeltje dus circa 65 jaar oud zijn. De klederdracht is afkomstig uit het Gooi.

Het schilderij is in het bezit van de familie van Theo Scherpenzeel, een achterkleinkind van deze Neeltje. Zijn voorouder was uitbaatster van een theehuis op “De Zwaluwenberg”. Haar man, Pieter (Teunis) Scherpenzeel, was (waarschijnlijk tot 1883) de rentmeester van dat landgoed.
 

Op 24 december 1901 vormde Marie, samen met kolonel H.M. Engelhard, de ballotage bij een Kunstbeschouwing van het Genootschap Kunstliefde in Arti et Amiciae.
 

 

Onderwijs

In 1902 was Marie werkzaam als lerares tekenen aan de Hoogere Burgerschool voor Meisjes aan de Keizersgracht 264. Het betrof hier een vervanging wegens ziekte.
Ook in 1904, 1905 en 1907 was ze hier tijdelijk lerares tekenen.
 

Vanaf 1902 leverde zij ontwerpen aan Margaretha Verwey, een bekende weefster met een handwerkzaak in Nieuwe Spiegelstraat 64-66.
 
 
Dit leidde tot een verdere samenwerking, want op 16 september 1905 werd in een advertentie aangekondigd, dat er een Cursus kunstnaaldwerk met bijbehorend tekenen en ontwerpen werd gegeven door Marie Faddegon en Marga Verwey, Nieuwe Spiegelstraat 66.
 

 
Marie bleef nog lang bij het ouderlijk gezin wonen. In 1905, zij was toen 27 jaar oud, verhuisde zij met vader Barend, moeder Betje en haar jongere broer Gerard en zus Sophie mee naar Singel 463, vlak om de hoek bij de Munt.

Met de oudere broers, Bernard en Henri, werden nog regelmatig uitstapjes gemaakt. Op deze foto staat zij met Henri bij Anna’s Hoeve in Hilversum, waarheen zij een fietstocht maakten.
 

In september 1906 werd er werk van Marie tentoongesteld in het Stedelijk Museum in het kader van een Jubileumtentoonstelling van werken van oud-leerlingen van de museumscholen.
De catalogus vermeldt:
102. Kikkersloot (Landschapstudie).
103. Vuurscherm (Ontwerp teekening). – (deze wordt te koop aangeboden voor 75 gulden)
104. Dameskraag (Borduurwerk).
Van geen van deze werken is tot op heden iets teruggevonden.
 
Vanaf 1907 was Marie lid van de Nederlandse Vereniging voor Ambachts- en Nijverheidskunst (V.A.N.K.). Deze vereniging was opgericht door een aantal kunstenaars/ontwerpers uit het St.Lucas Gilde, die binnen St.Lucas te weinig ruimte vonden de kunstnijverheid.
 

VvVvV

Marie had niet alleen de ambitie haar vak uit te dragen, zij was daarbij ook maatschappellijk geëngageerd. Zo treffen we haar naam aan in de “naamlijst van leden en voorstanders 1910 van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht”. In de vrouwenbeweging groeide ook het besef, dat kleding voor dames niet alleen mooi, maar vooral ook praktisch en gezond moest zijn. De door de heersende mode voorgeschreven corsetten en wespentailles voldeden daar uiteraard niet aan.

De Vereniging voor Verbetering van Vrouwenkleding (VvVvV) werd op verschillende plaatsen in het land actief met tentoonstellingen en voorlichting over de manier waarop verantwoorde kleding kon worden gemaakt.
Marie raakte bij deze beweging betrokken: in 1906 werd zij bestuurslid van de VvVvV.
 
Daarnaast had zij bemoeienis met de Industrieschool voor vrouwelijke jeugd.
 
In 1909 behaalde Marie in Utrecht aktes in “nuttige handwerken” en “fraaie Handwerken” en in datzelfde jaar werd ze directrice van de door de VvVvV opgerichte “Vakschool voor Verbetering van Vrouwen- en Kinderkleeding”.
 

 

Neefjes en nichtjes werden ingeschakeld om voor tante Marie te poseren in door haar ontworpen kleding. Op deze foto’s tonen Co, Gerard en Angela (de kinderen van haar jongste broer) de nachtkleding.

 

 

 

Publikaties

De vereniging gaf een aantal boekjes uit met patronen en illustraties onder de titel: “Reformkleeding voor iedereen; een reeks eenvoudige modellen voor vrouwen- en kinderkleeding”. Marie Faddegon schreef deze samen met mw. Redeke-Hoek. Voor elke leeftijdsgroep verscheen in de loop van de jaren 1914-1916 een deeltje.

De volledige serie is in het bezit van de bibliotheek van Atria, Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis (sign. NED 4 1914 – A), dat zo vriendelijk was van alle boekjes een scan te maken.
(Leuke bijzonderheid: Atria is gevestigd op het adres waar Marie Faddegon werd geboren: Vijzelstraat 20)!

Via onderstaande links zijn de boekjes als pdf bestand te bekijken.

I – Zuigelingenkleeding.
II – Kruipleeftijd.
III – Meisjes van 2-6 jaar.
IV – Kleeding voor jongens van 2-6 jaar.
V – Meisjes van 6-12 jaar.
VI – Meisjes van 12-17 jaar.

 
Later verscheen nog:
Reformkleeding – een volledig stel onderkleertjes voor meisjes van 2-6 jaar.
De foto’s uit de eerdere versie werden hierin vervangen door tekeningen. De mogelijkheid bestaat, dat dit is gebeurd omdat het meisje, dat voor de foto’s model stond (ook een nichtje van Marie), bezwaar had gemaakt tegen de publicatie waarin zij in haar ondergoed stond.

 

Vanaf 1911 maakte Marie deel uit van de redactie van “Onze kleeding”, het Maandblad van de Vereeniging Vakschool voor Verbetering van Vrouwen- en Kinderkleeding.

In dat tijdschrift werden meerdere artikelen van Marie gepubliceerd. Bij het I.I.S.G. (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam) zijn vele jaargangen ter inzage beschikbaar.
 

 
Op deze foto draagt Marie Faddegon een van de door haar ontworpen japonnen (foto uit “Onze Kleeding” 1919).
 

 
 
Samen met Corrie Proos-Berlage (dochter van architect W.P.Berlage en docente aan de vakschool) maakte Marie een “Methode voor het onderwijs in constructief ontwerpen van textiel-versiering“.
Deze verscheen eerst in afleveringen in het Maandblad “Onze Kleeding” en werd later uitgegeven in een map (map 23×32 cm met 6p tekst en 12 p. tekeningen). Zowel de Bibliotheek van het Rijksmuseum als het IISG bezitten een complete versie. Met deze link is de map in te zien (pdf van 5Mb).
 
In 1916 werd deze methode tevens gepubliceerd in F.D.G.: maandblad gewijd aan de belangen van het teekenonderwijs en kunstnijverheid in Nederland, 33 (1916,1917), 30-31.
 

 
In oktober 1911 verhuisde Marie, samen met haar ouders, naar Ruyschstraat 38, een van de panden waarin de vakschool inmiddels was gehuisvest. Vader Barend zou daar een jaar later overlijden.
 
Mijn vader, geboren in 1911, herinnerde zich zijn tante nog goed:
“Tante Marie was een aardige vrouw. Ze zat in het bestuur van de vereniging voor verbetering van vrouwenkleding. Het was de tijd van de wespentaille, en aan die ongezonde mode wilden ze iets doen. De Vakschool voor verbetering van vrouwen- en kinderkleding had in de Ruijschstraat enkele panden. Daar woonde ook mijn grootmoeder in een benedenverdieping met kelder. Het was een onpraktisch huis, met allemaal trapjes en stoepjes, vooral ook omdat grootmoeder slecht liep met een stok“.
 

Het Klokhuis

In 1913 opende Marie, samen met Leonie van Nierop, de kunstnijverheidshandel “Het Klokhuis” in de Vijzelstraat op nummer 20.
De naam van de winkel was te danken aan de klok aan de gevel. Deze hing daar nog uit de tijd dat de horlogezaak van haar vader daar gevestigd was.
In 1917 werden de panden aan de even zijde van de Vijzelstraat gesloopt. “Het Klokhuis” van Marie verhuisde naar Vijzelstraat 67 en de klok verhuisde mee.

 
In het Klokhuis werden stoffen en patronen verkocht.
Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) is in het bezit van het stalenboek van de winkel.
Met deze link is het boek in te zien.
 

 

Ziekte en overlijden

Uit de notulen van het Bestuur van de Vakschool blijkt, dat Marie Faddegon in 1918 nog in meerdere functies actief was. Volgens notities van haar oudste broer, Johan, leed zij toen al aan “algemeene kanker”.
Eind augustus vertrok zij, samen met haar moeder, naar een adres in Apeldoorn, waar Marie op 25 maart 1919 overleed.

Het Handelsblad meldde: “Te Apeldoorn is, 41 jaar oud, na een langdurig, smartelijk lijden, overleden mejuffrouw Maria Alida Faddegon, directrice van de Vakschool voor Vrouwen- en Kinderkleeding hier ter stede. De school, waaraan zij van de oprichting af was verbonden, verliest in mejuffrouw Faddegon een ijverige, sympathieke leidster, de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding ziet in haar een popagandiste heengaan, die in woord, geschrift en daad te allen tijde de principes, die haar lief waren, verdedigd heeft.”

Op 29 maart werd Marie begraven in Nunspeet. Haar broer Johan ontving in zijn woonplaats Parijs een telegram met de woorden: “Marie morte mardi”. Op het graf werd een steen geplaatst, waarvoor Johan een plaquette ontwierp die behalve zijn zus Marie, ook zijn vader (overleden in 1912) en zijn zus Sophie (overleden in 1909) vermeldt.
 

Wat bewaard bleef

 
Een aantal Nederlandse Musea is in het bezit van japonnen, die door Marie Faddegon zijn ontworpen: het Amsterdam Museum, het Centraal Museum in Utrecht en het Kunstmuseum in Den Haag.

 

In 1984 besteedde het Centraal Museum in Utrecht ruim aandacht aan de Reformkleding. Ter gelegenheid daarvan verscheen een zeer lezenswaardige publicatie met achtergrondinformatie. Met name aan de oprichting van de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding en de ontwikkelingen gedurende de jaren van hun bestaan wordt veel aandacht besteed.

Ook hierin staat een aantal ontwerpen van Marie Faddegon gepubliceerd.

 

De zogenaamde “Thierbach-japon” werd vanuit Duitsland geïntroduceerd door Marie Thierbach-Paris als een “nieuwe manier om zonder bijzondere voorkennis goedkoope kleeding te vervaardigen”. Marie Faddegon ontwierp de knippatronen voor een “Nederlandse” variant, waarbij door handig knippen veel minder stof nodig was.

 
 

In 1999 schreef Janneke van Dijk een doctoraalscriptie voor haar studie Kunstgeschiedenis aan de Katholieke Universiteit Nijmegen met de titel:
“In een stijl waarin zij zich respecteeren kan”- Luxe en werkjaponnen in Reformkleding.
Hierin staat ook een aantal ontwerpen van Marie Faddegon afgebeeld. De meeste kledingontwerpen uit deze tijd zijn, tenminste in Nederland, anoniem. Het lijkt de auteur echter aannemelijk, dat Marie Faddegon, in haar rol als docente en directrice van de Vakschool en als redacteur van het Maandblad, een groot aantal bijdragen geleverd heeft.
 

De conservator Mode van het Gemeentemuseum Den Haag, Madelief Hohé, verzorgde in 2011 een expositie, met ruime aandacht voor de Reformkleding.
 

Er waren daarbij ook japonnen te zien, ontworpen door Marie Faddegon.

 
De catalogus met de titel: “Mode & Kunst” verscheen bij WBOOKS (ISBN 978 90 400 7813 2).

 

Op de tentoonstelling in het Haagse Gemeentemuseum in 2018 “Art Nouveau in Nederland” werd ook aandacht besteed aan de reformkleding. Hoewel er geen werk van Marie op de expositie te zien was, wordt in het gelijknamige boek in het artikel van Madelief Hohé “Art Nouveau en Reformkleding in Nederland” wel uitgebreid aandacht besteed aan haar rol in de Vakschool en de Reformbeweging.
 

Tante Marie geëerd in “1001 vrouwen in de 20ste eeuw”

 
Op 3 oktober 2018 verscheen bij Uitgeverij Vantilt het boek: 1001 vrouwen in de 20ste eeuw, samengesteld door Els Kloek.

Op dezelfde dag nam Koning Willem-Alexander het eerste exemplaar in ontvangst en opende hij in het Amsterdam Museum de gelijknamige tentoonstelling. Het Amsterdam Museum presenteerde meer dan 125 bekende en minder bekende vrouwen die, ieder op hun eigen manier, een rol hebben gespeeld in de twintigste eeuw. Daaronder dus ook onze tante Marie! Op de tentoonstelling was de blauwe avondjapon uit de collectie van het Amsterdam Museum te zien, evenals een van haar boekjes over kinderkleding.

Het artikel over Marie Faddegon, zoals opgenomen in het boek, is geschreven door Barbara Peters. Je kunt het ook lezen via deze link.
 

 

Reacties of aanvullingen? Klik hier.

 

Terug naar overzicht biografieën.
Terug naar de beginpagina.